Cây nhãn là cây ăn quả được trồng rộng rãi ở nhiều địa phương trên cả nước. Trong đó các tỉnh vùng Đồng bằng Sông Cửu Long và Đông Nam Bộ có diện tích trồng nhãn (khoảng 34.770 ha) và là nơi sản xuất nhãn hàng hoá lớn trong nước. Hiện nay nhiều diện tích trồng nhãn tại các tỉnh phía Nam đang bị bệnh chổi rồng gây hại, cây bị bệnh thất thu năng suất từ 10-80% tuỳ theo mức độ gây hại. Theo kết quả điều tra có khoảng 20.200 ha nhãn bị bệnh chổi rồng hại và bệnh sẽ tiếp tục lây lan trong thời gian tới.

Trước tình hình trên, để bảo vệ sản xuất, Cục Bảo vệ thực vật (BVTV) xây dựng quy trình kỹ thuật phòng trừ bệnh chổi rồng hại nhãn (tạm thời) gửi Chi cục BVTV các tỉnh trồng nhãn đề nghị các Chi cục phổ biến hướng dẫn cho người dân áp dụng.

Trong quá trình hướng dẫn, chỉ đạo kỹ thuật phòng trừ, nếu có vấn đề gì chưa rõ hoặc vướng mắc đề nghị các Chi cục phản ánh về Cục BVTV để kịp thời giải quyết.

QUY TRÌNH KỸ THUẬT

PHÒNG TRỪ BỆNH “CHỔI RỒNG” HẠI NHÃN

I. MỤC TIÊU

Nhằm đưa ra các biện pháp kỹ thuật trong quản lý bệnh chổi rồng hại nhãn gây ra, giảm tổn thất, góp phần bảo vệ và phát triển sản xuất cây nhãn theo hướng an toàn, bền vững tại các vùng trồng nhãn trên lãnh thổ Việt Nam.

II. PHẠM VI ÁP DỤNG

Quy trình kỹ thuật phòng trừ bệnh chổi rồng hại nhãn được áp dụng trong hệ thống tổ chức chuyên ngành Bảo vệ, Kiểm dịch thực vật và các tổ chức, cá nhân có trồng nhãn tại các các vùng trồng nhãn trên lãnh thổ Việt Nam.

III. NHẬN DẠNG BỆNH VÀ KỸ THUẬT PHÒNG TRỪ

1. Triệu chứng: Bệnh xuất hiện trên các lá non, chồi non và chùm hoa làm chồi lá, hoa không phát triển được, chồi non mọc thành chùm với nhiều nhánh nhỏ biến dạng, co cụm lại như bó chổi. Các phân đoạn trên cành, lá, chùm hoa đều ngắn và nhỏ lại, nhìn từ xa như dạng tổ chim hoặc bó chổi. Chồi bị bệnh phát triển kém và thoái hoá, sau đó dẫn đến khô và chết.

2. Tác nhân gây bệnh: Theo kết quả nghiên cứu của Viện Cây ăn quả miền Nam, tác nhân gây bệnh là do vi khuẩn thuộc nhóm Gamma Prorteobacteria, vi khuẩn này không thể nuôi cấy trong môi trường nhân tạo, sống trong mạch dẫn của cây, đặc biệt là trên các đọt non, hoa. Đây là loại vi khuẩn mới chưa được định danh. Bệnh được lan truyền qua môi giới là nhện lông nhung (Eryophyes dimocapi), nhện rất nhỏ không nhìn thấy bằng mắt thường. Vòng đời của nhện lông nhung khoảng 8-15 ngày, một năm sinh sản 13-15 thế hệ. Nhện gây hại nặng nhất trong những tháng mùa nắng (tháng 4-5 và tháng 11-12), nhện gây hại và truyền bệnh từ rất sớm (chồi non và nụ hoa). Khi không có đọt non chúng chích hút trên lá già nhưng không biểu hiện rõ triệu chứng.

3. Biện pháp quản lý bệnh chổi rồng.

3.1. Giải pháp giống

- Trồng giống nhãn kháng bệnh: Nên mở rộng trồng giống Xuồng cơm vàng có giá trị thương phẩm cao, chống chịu tốt bệnh chổi rồng. Tại các nơi bị bệnh, đặc biệt là các vùng có áp lực bệnh cao nên áp dụng biện pháp ghép, sử dụng giống Xuồng cơm vàng là mắt ghép và gốc ghép là giống Tiêu da bò đang bị nhiễm nặng. Một số giống khác có thể thay thế cho nhãn Tiêu da bò như nhãn Long, Xuồng cơm trắng, Xuồng bao công.

- Cây giống: Tuyệt đối không nhân giống nhãn (nhánh chiết, mắt ghép) từ những cây và những vườn nhiễm bệnh. Chỉ sử dụng cây được xác định sạch bệnh để làm vật liệu nhân giống.

- Tránh vận chuyển các vật liệu trồng có xuất xứ từ những khu vực bị nhiễm bệnh sang khu vực khác. Kiểm tra vật liệu trồng đảm bảo sạch bệnh.

3.2. Biện pháp canh tác

- Tưới nước đầy đủ, bón phân cân đối, hợp lý, tránh bón nhiều đạm làm bộ lá phát triển và ra lá không tập trung tạo điều kiện cho nhện và bệnh phát triển. Bón phân tưới nước kết hợp tỉa cành tạo tán thật tập trung để cây ra chồi đồng loạt, thuận lợi cho việc quản lý.

- Tưới nước với áp lực cao: Biện pháp này nhằm hạn chế mật độ nhện và các côn trùng chích hút trên tán cây, làm giảm áp lực bệnh.

3.3. Biện pháp cơ giới.

- Cắt tỉa cành sau thu hoạch: Cắt tỉa sâu (Cắt tỉa dưới vị trí bị bệnh trên 50 cm) để loại bỏ cành nhiễm bệnh kết hợp tỉa cành tạo tán để loại bỏ mầm bệnh và nhện cư trú trên lá. Công việc trên tiến hành vào mùa mưa hiệu quả khắc phục sẽ cao. Nên cắt bỏ cành, lá tiếp xúc với mặt đất để hạn chế sự di chuyển của nhện từ măt đất lên cây. Một số cây là ký chủ phụ của nhện như bồ ngót, bóng né tím … cũng cần được tiêu huỷ. Sau khi cắt tỉa nên thu gom lại thành đống, phun thuốc trừ nhện, phủ lại bằng nylon để diệt nhện và không để nhện phát tán lên cây.

- Thăm vườn nhãn thường xuyên, khi phát hiện chồi bị nhiễm bệnh cần tiến hành cắt bỏ và tiêu hủy (chôn, đốt, hay bỏ vào túi nylon và buộc kín…)

- Biện pháp tỉa tiêu hủy cành nhiễm bệnh chỉ đạt hiệu quả cao khi được tiến hành đồng loạt trên toàn khu vực nhiễm bệnh.

- Dụng cụ được sử dụng trong việc cắt bỏ nguồn bệnh cần được vệ sinh trước khi tỉa cành này sang tỉa cành khác.

3.4. Biện pháp hóa học.

- Tiến hành phun thuốc trừ nhện: Nên phun thuốc trừ nhện vào các giai đoạn chồi non chớm hình thành và khi mật độ nhện cao.

- Nên luân phiên các loại thuốc có gốc thuốc khác nhau để tránh tính kháng thuốc của nhện (có danh mục thuốc trừ nhện lông nhung kèm theo).

- Vùng thường xuyên bị nhiễm bệnh, nên tiến hành phun phòng để trừ nhện và những côn trùng khác vào giai đoạn ra lá, đọt non hoặc lúc phân hoá mầm hoa.

IV. TỔ CHỨC THỰC HIỆN

Các Chi cục Bảo vệ thực vật các tỉnh, thành phố có trồng nhãn, tổ chức phổ biến, hướng dẫn nông dân trồng nhãn áp dụng các biện pháp nêu trên để phòng trừ bệnh “chổi rồng” hại cây nhãn đạt hiệu quả cao.

Trong quá trình thực hiện nếu có vẫn đề gì chưa rõ hoặc vướng mắc, đề nghị phản ánh về Cục BVTV để kịp thời giải quyết.

CỤC BẢO VỆ THỰC VẬT